Ιωάννης ο Δαμασκηνός
Η Χριστιανική πίστη δεν έφτασε μέχρι τις μέρες μας χωρίς τους απαραίτητους, Πατέρες της Εκκλησίας, Υμνωδούς, Μελωδούς κλπ. Ένας από αυτούς υπήρξε και ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός ή Χρυσορρόας, που γεννήθηκε στη Δαμασκό της Συρίας και έτρεχε πραγματικό, πνευματικό, χρυσάφι από το στόμα του. Στον άξιο αυτό πατέρα της Εκκλησίας που συνδύαζε ταυτόχρονα και την ικανότητα του μέγιστου μελωδού και υμνωδού, αφιερώνουμε αυτό το μικρό έργο μας.
Η ζωή και το έργο του Ιωάννη του Δαμασκηνού είναι πολύ αξιόλογα. Η προσωπικότητά του ήταν πολυσύνθετος, όπως μας αναφέρουν οι σύγχρονοί του και η σοφία του, πραγματικά μιλούσε στις καρδιές των ανθρώπων. Ήταν ένας χριστιανός φιλόσοφος που είχε διδαχτεί πολλά από τους αρχαίους Έλληνες. Η ποίησή του ήταν κάτι το ανεπανάληπτο, μέσα από αυτήν έβλεπες να αναβρύζουν τα πρότυπα, του Όμηρου και του Ευριπίδη. Μέσα από τις χριστιανικές ωδές έφερνε στην επιφάνεια τα μεγάλα έργα των Κλασικών και τα έκανε κατανυκτικά και θεοσεβούμενα.
Ο κανόνας του Πάσχα φαίνεται να έχει στιχουργηθεί κατά το μετρικόν πρότυπον της Ιλιάδας του Όμηρου. Ο κανόνας των Χριστουγέννων έχει πάρει στοιχεία από την Εκάβη του Ευριπίδη κλπ. Ίσως είναι η πρώτη φορά που ένας χριστιανός και μάλιστα μοναχός και πρεσβύτερος όπως ο Δαμασκηνός, έρχεται να δέσει αρμονικά την αρχαία Ελληνική, πνευματική αξία με την χριστιανική πραγματικότητα.
Και όλα αυτά παρ’ όλο που οι γονείς του τον είχαν εμπιστευτεί σε δάσκαλο που ήταν επίσης μοναχός. Φαίνεται πως τα δύσκολα χρόνια του 7ου μχ αιώνα, υπήρχαν άνθρωποι που αγαπούσαν σε βάθος το αρχαίο κάλλος και το δίδασκαν. Ίσως είναι παράξενο που ένας επιφανής Βυζαντινός όπως ο Δαμασκηνός πήρε τόσα πολλά από τους αρχαίους.
Όμως δεν άντλησε στοιχεία μόνο από αυτούς. Ήταν επίσης καλός γνώστης της Αγίας Γραφής και των πατερικών κειμένων. Πολέμησε τις αιρέσεις των μονοφυσιτών και των μονοθελητών. Δεν δίστασε να έρθει σε ρήξη με τον εικονομάχο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Ε΄, που απεκάλει την Παναγία Χριστοτόκο και όχι Θεοτόκο, και να υπεραμυνθεί της σωστής πίστης.
Άφησε πάρα πολλά έργα, ήταν πολυμαθέστατος όπως είπαμε αλλά και πολυγραφότατος. Το μεγαλύτερο δημιούργημά του στάθηκε η «Οκτώηχος», ένα έργο που περιέχει οκτώ σειρές από διάφορα τροπάρια, καθίσματα, στιχηρά, προσόμοια, ιδιόμελα, κοντάκια, οίκους, κανόνες κλπ, με τα οποία εξυμνείται και πανηγυρίζεται η Ανάσταση του Χριστού.
Άλλο αξιόλογο έργο του είναι «Η πηγή της γνώσεως» που θεωρείται ως ένα από τα κλασικά θεολογικά συγγράμματα και περιλαμβάνει αποφάσεις των οικουμενικών συνόδων και διδασκαλίες των μεγάλων πατέρων της Εκκλησίας. Μερίμνησε επίσης για την τάξη και το τελετουργικό μέρος της λατρείας.
Για όλα τα παραπάνω η Εκκλησία μας τον κατέταξε στους Αγίους της και τον τιμά ιδιαίτερα. Χρέος λοιπόν έχουμε και μεις να παραδώσουμε, μέσα από αυτό το μικρό βιβλίο, που είναι καρπός επίπονης προσπάθειας, ότι άλλα πρόσθετα στοιχεία έχουμε βρει, για τον Δαμασκηνό ως υμνογράφο, μελωδό, ποιητή, συγγραφέα, πολέμιο των αιρέσεων κλπ. Πιστεύουμε ότι σε γενικές γραμμές κατορθώσαμε να φτάσουμε σε ένα θετικό αποτέλεσμα και να ρίξουμε περισσότερο φως στη βιογραφία και την προσφορά του μεγάλου αυτού άνδρα.
Ότι και να αναφερθεί για τον Δαμασκηνό λίγο θα είναι. Δεν ήταν μόνο ο μεγάλος μύστης της Χριστιανικής Θρησκείας. Δεν στάθηκε απλά ένας μελετητής των Αρχαίων Ελλήνων και της Αγίας Γραφής. Εισήλθε μέσα στα άδυτα της ψυχής και προσπάθησε να της μιλήσει. Θέλησε να κάνει τον άνθρωπο κυρίαρχο της γνώσης και ταπεινό προσκυνητή του Θεού. Δίδαξε και διδάχτηκε απ’ όλους και δεν παρέλειψε κανέναν στα έργα του. Μακάρι να μπορούσαμε να εντρυφήσουμε περισσότερο στη μαγεία της πνευματικής του πληρότητας.