Eβδομαδιαία Πολιτική – Οικονομική – Ναυτιλιακή – Φιλολογική εφημερίδα στην υπηρεσία των Δήμων του Πειραιά και των νησιών

ΑΠΟΨΕΙΣ

“ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΕΙΑ”Μια σπουδαία γιορτή σε ένα λόφο του Κερατσινίου Με τεράστιο αλλά άγνωστο παρελθόν

Γράφει ο Παναγιώτης Μητροπέτρος

Λυκειάρχης, Φιλόλογος και Νομικός

καραϊσκάκηςΤα “Καραϊσκάκεια” είναι μία γιορτή με χορούς και τραγούδια από αμέτρητα παιδιά, προς τιμήν του τοπικού μας Ήρωα Γεωργίου Καραϊσκάκη, που γίνεται κάθε χρόνο με οργανωτή τον Ναό του Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου. Εφέτος θα γίνει την Κυριακή, 15 Μαΐου 2022 στις 7.30 μ. μ.

Στον λόφο αυτό, που από τον 19ο αιώνα είναι γνωστός ως “Λόφος Αγίου Γεωργίου

Κερατσινίου” είναι κτισμένοι δύο ναοί: ένας μικρός από την εποχή της τουρκοκρατίας (Άγιος Νικόλαος) και ένας σύγχρονος μεγαλοπρεπής (Άγιος Γεώργιος).

Ας πάρουμε λοιπόν μία αμυδρή γνώση για την ιστορία αυτού του λόφου και της περιοχής προς τα νοτιοδυτικά του μέχρι και το σημερινό λιμάνι του Κερατσινίου, το οποίο στην αρχαιότητα ονομαζόταν “Λιμήν Ηρακλέους”.

α) Πρωτοελλαδική εποχή (τρίτη χιλιετία π. Χ.)

Την δεκαετία του 1930 βρέθηκαν στον λόφο Αγίου Γεωργίου κάποια οικοδομικά ίχνη, απροσδιόριστης εποχής. Κλήθηκε ο αρχαιολόγος Γεώργιος Μπακαλάκης, έκανε ανασκαφές και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα ίχνη αυτά ανήκουν σε έναν προϊστορικό οικισμό της 3ης χιλιετίας π. Χ., που εκτεινόταν από την κορυφή του λόφου μέχρι και την σημερινή λεωφόρο Δημοκρατίας (Γ. Μπακαλάκης, “Πρωτοελλαδικός συνοικισμός Κερατσινίου Πειραιώς”, Αρχαιολογική Εφημερίς του 1933: σσ. 7-10)

Από τα ευρήματα γίνεται φανερό, ότι η περιοχή κατοικήθηκε στην πρωτοελλαδική εποχή, περί το 2.600 – 2.000 π.Χ. Ήλθαν στην επιφάνεια αρκετά όστρακα αγγείων πρωτοελλαδικής – κυκλαδικής τέχνης, οψιανοί λίθοι της Μήλου, λίθινες σφηνοειδείς αξίνες, όστρακα από βαθιές φιάλες με μακρόστενη προχοή, δακτυλιόσχημη βάση και κάθετη ή πλάγια λαβή, γνωστές με το όνομα “Sauce-boat” χαρακτηριστικές της περιόδου.

Επιπλέον η ίδια η επίχωση ήταν πιθανώς τέφρα και περιείχε οστά καμένων ζώων, προσφορές στις θεότητες. Το γεγονός της υπάρξεως υπολειμμάτων τοίχων και συμπαγούς επιχώσεως και στη βάση του λόφου μαρτυρεί, ότι ο οικισμός καταλάμβανε μεγάλη έκταση. Ο εντοπισμός αυτών των στοιχείων φανερώνει, εκτός από την ύπαρξη στην ανωτέρω περιοχή πρωτοελλαδικού οικισμού σύγχρονου με τους κυκλαδικούς, και την στενή εμπορική επαφή με τα νησιά των Κυκλάδων.

β) Εποχή Θησέα (13ος αιώνας π. Χ.)

Κατά τον Πλούταρχο (Βίος Θησέως, 19, 9-10), ο Θησέας θέλοντας να εκστρατεύσει εναντίον του βασιλιά Μίνωα, στον οποίο το αθηναϊκό βασίλειο ήταν φόρου υποτελές, έκρινε ότι χρειαζόταν ισχυρό στόλο. Η προετοιμασία και η ναυπήγησή του έπρεπε να γίνει με μεγάλη μυστικότητα, ώστε ο Θησέας να έχει το στοιχείο του αιφνιδιασμού έναντι του αντιπάλου του. Διέταξε, λοιπόν, να ναυπηγηθεί ο μισός στόλος του επί τόπου, στην κώμη των Θυμαιταδών (σημερινό Κερατσίνι), που βρισκόταν «μακράν της ξενικής οδού», και ο υπόλοιπος στην Τροιζήνα. Έτσι, το πιο κοντινό και παράλληλα απόμερο λιμάνι των Θυμαιταδών φιλοξένησε τους ναυπηγούς του Θησέα χάρη στην ομαλή παραλία του. Από το λιμάνι αυτό (λιμήν Ηρακλέους) απέπλευσε ο Θησέας για την Κρήτη.

γ) Κλασσική εποχή (5ος και 4ος αιώνας π. Χ.)

Μετά την πτώση του τυραννικού καθεστώτος του Ιππία, στην Αθήνα επικράτησε ο Κλεισθένης (507 π.Χ.), ο οποίος έθεσε τις βάσεις της αθηναϊκής δημοκρατίας και εγκαινίασε ένα νέο σύστημα διοικητικής οργάνωσης. Κατήργησε τις αρχαίες τέσσερις φυλές της αττικής γης και χώρισε τους κατοίκους σε δέκα νέες φυλές, τις οποίες υποδιαίρεσε αρχικά σε 100 και στη συνέχεια σε 174 κοινότητες και δήμους. Τότε χαρακτηρίστηκαν και οι Θυμαιτάδαι δήμος και εντάχθηκαν διοικητικά, μαζί με τους δήμους του Φαλήρου, της Ξυπέτης (σημερινό Μοσχάτο) και του Πειραιά, στην Ιπποθοωντίδα φυλή. Οι τέσσερις αυτοί δήμοι τελούσαν κοινούς αγώνες και κοινές εορτές και συναποτελούσαν το “Τετράκωμον του Ηρακλέους”.

Ο Ηρόδοτος (βιβλίο 8, 90, 18-19) μας πληροφορεί ότι ο Ξέρξης παρακολούθησε την ναυμαχία της Σαλαμίνας το έτος 480 π. Χ., καθήμενος στις υπώρειες του όρους Αιγάλεω. Κατά πάσα πιθανότητα ο Ξέρξης καθόταν στον λόφο του Αγίου Γεωργίου, από τον οποίο η τότε θέα ήταν απεριόριστη. Οποιοδήποτε άλλο σημείο είναι περισσότερο απίθανο.

δ) Βυζαντινή εποχή

Ελάχιστα είναι τα ανασκαφικά δεδομένα, που αφορούν τη ζωή του Πειραιά και των γύρω Δήμων κατά τη Βυζαντινή περίοδο. Τα λιμάνια του Πειραιά είχαν έλθει σε δεύτερη μοίρα, εφόσον οι νησιωτικοί λιμένες του Αιγαίου, που αποτελούσαν και προπύργιο της Κωνσταντινουπόλεως, κατείχαν πρωτεύουσα θέση.

ε) Τουρκοκρατία (Ναός Αγίου Νικολάου στον λόφο)

Παρά την γενική εγκατάλειψη της περιοχής, η οποία εξακολουθούσε να είναι ορμητήριο πειρατών και να μην παρέχει ασφάλεια, υπήρχε ένας μικρός οικιστικός πυρήνας φτωχών ψαράδων. Στο συμπέρασμα αυτό οδηγεί η ύπαρξη του μικρού ναού του Αγίου Νικολάου, προστάτη των ναυτικών, που “άσπριζε πάνω στο ύψωμα του χωριού Κερατσίνι” (εννοεί τον Λόφο Αγίου Γεωργίου) και του οποίου η ύπαρξη μαρτυρείται σε τουρκικά έγγραφα αγοραπωλησίας από το έτος 1712.

στ) Εθνεγερσία του 1821

Το έτος 1827 ο Κιουταχής προσπαθεί να καταπνίξει την επανάσταση σε ολόκληρη την Ρούμελη. Ο Καραϊσκάκης όμως με τα παλληκάρια του αντιστέκεται κατασκευάζοντας οχυρώματα (τα περίφημα ταμπούρια) στον λόφο του Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου. Και τελικά αναδείχθηκε νικητής στην μάχη της 4ης Μαρτίου του 1827. Η μεγάλη νίκη του Καραϊσκάκη στο Κερατσίνι αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων. Στο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου προσευχήθηκε για τελευταία φορά. Το εκκλησάκι αυτό είναι το μοναδικό σωζόμενο κτίσμα της εποχής της τουρκοκρατίας σε ολόκληρη την περιφέρεια Πειραιώς.

ζ) Ναός Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου

Άρχισε να κτίζεται το 1837 προς τιμήν του Γεωργίου Καραϊσκάκη, του οποίου και φέρει και το όνομα. Ανακαινίστηκε το 1879. Καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1902 και ξανακτίστηκε. Ενδιάμεσα ο τόπος μετατράπηκε σε μοναστήρι με πολλά κελιά. Ο παλιός ναός διατηρήθηκε μέχρι το έτος 1963, οπότε άρχισε η ανέγερση του νέου λιθόκτιστου μεγαλοπρεπούς ναού, που ολοκληρώθηκε το 2000.

Κάθε χρόνο ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου διοργανώνει πανηγυρικές εκδηλώσεις, τα “Καραϊσκάκεια”, θέλοντας να τιμήσει τον Ήρωα της Επανάστασης Γεώργιο Καραϊσκάκη. Συγχαρητήρια στον Προϊστάμενο του Ναού, παπά Πολύκαρπο και στους ιερείς: παπά Ιουστίνο, παπά Μάρκο και παπά Σάββα. Συγχαρητήρια στους συνεργάτες τους, καθώς και στους πολιτιστικούς συλλόγους και στα σχολεία του Κερατσινίου, που συμμετέχουν στην γιορτή.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *