Eβδομαδιαία Πολιτική – Οικονομική – Ναυτιλιακή – Φιλολογική εφημερίδα στην υπηρεσία των Δήμων του Πειραιά και των νησιών

ΑΠΟΨΕΙΣ

Γιάννης Χατζημανωλάκης:  Ο τελευταίος μεγάλος ιστορικός του Πειραιά

χατζημανωλάκης 3Ο Γιάννης Χατζημανωλάκης υπήρξε ο τελευταίος της γενιάς του ιστορικός του Πειραιά. Οι παλαιότερες ιστορικές εργασίες του Αλέξανδρου Ιωάννη Μελετόπουλου, τα Απομνημονεύματα του Άγγελου Κοσμή, τα ιστορικά δημοσιεύματα στον πειραϊκό τύπο του μυθιστοριογράφου Χρήστου Λεβάντα, τα «Πειραιώτικα» του ποιητή του μεσοπολέμου Νίκου Χαντζάρα, οι αρχαιολογικές δημοσιεύσεις του Ανδρέα Παπαγιαννόπουλου-Παλαιού, τα κείμενα που συναντάμε για την πόλη και την ιστορία της του συγγραφέα Βελισάριου Μουστάκα, τα κείμενα του πειραιολάτρη Αργύρη Κωστέα, η εργασία του Αντώνη Μαρμαρινού για την παιδεία στηνχατζημανωλάκης 1 πόλη, τα φιλολογικά απομνημονεύματα του Παύλου Νιρβάνα, καθώς και οι δημοσιευμένες εργασίες στα κατά καιρούς Πειραϊκά Λευκώματα» και «Ημερολόγια» συγκεφαλαιώθηκαν και συστηματοποιήθηκαν-έστω και συνοπτικά-στο μελέτημα του Γιάννη Χατζημανωλάκη που εκδόθηκε το 1973, και συμπληρώθηκαν στα μεταγενέστερα έργα του.

Η νεότερη πειραϊκχατζημανωλάκης 2ή γενιά που ασχολήθηκε με τα πολιτιστικά κοινά της πόλης βασίστηκε στις δικές του εργασίες, μελέτες, δημοσιεύματα. Δεν αναφέρομαι στις εικαστικές καταγραφές του συγγραφέα Κώστα Θεοφάνους ούτε στις μελέτες για τον εκκλησιαστικό χώρο του Πειραιά από τον συγγραφέα Δημήτρη Φερούση γιατί αυτό δεν ανήκει μέσα στα καταγραφικά ενδιαφέροντα του Χατζημανωλάκη. Μνημονεύω επίσης, τους κατά πολύ νεότερους ασχολούμενους με την ιστορία της πόλης όπως είναι ο Βάσιας Τσοκόπουλος, η Μαριάνθη Κωτέα, ο Δημήτρης Κρασονικολάκης και ορισμένοι άλλοι νεότεροι ακόμα, που βάδισαν με τον έναν ή άλλον τρόπο φανερά ή έμμεσα στα χνάρια του.

Ο Γιάννης Χατζημανωλάκης ανέδειξε το σύνολο σχεδόν των πειραιωτών συγγραφέων της εποχής του. Ήταν ένας επαγγελματίας συγγραφέας ευσυνείδητος, χωρίς όμως να αποφεύγει τις πνευματικές μεροληψίες και τις φιλικές παρατυπίες σε βάρος πολλές φορές της εξέλιξης των πολιτιστικών γεγονότων του Πειραιά, και των δικών του δημοσιευμάτων. Υπήρξε αυθεντικός πειραιολάτρης, ανόθευτος από την πνευματική μαγγανεία της πρωτεύουσας, διακόνησε με πάθος αυτό που εκείνος πίστευε για την πόλη.

Ακούραστος σαν άτομο, παρά τα οικογενειακά προβλήματα που αντιμετώπιζε. Είναι ο πλέον δημιουργικός συγγραφέας του Πειραιά του προηγούμενου αιώνα. Με πάνω από 4000 χιλιάδες δημοσιεύσεις στο ενεργητικό του και αρκετά βιβλία. Σε πιάνει ίλιγγος αν σκεφτείς τα δημοσιεύματά του -έστω και αν πολλά είναι αναδημοσιεύσεις, και επαναλαμβανόμενες απόψεις του- το εύρος των γνώσεών του όσον αφορά την ιστορία της πόλης, τα γεγονότα της και τα πρόσωπά της, τις στιγμές περασμένου μεγαλείου της και πτώσης της ήταν τεράστιο. Θαυμάζεις την ευχέρεια που είχε να γράψει μια κριτική, να σχολιάσει ένα βιβλίο, να δημοσιεύσει ένα άρθρο, να δώσει την συνεργασία του σε ένα περιοδικό, μια μικρή μελέτη που θεωρούσε ότι θα συμβάλει στην ανάδειξη ενός έργου, ενός πειραιώτη, φίλου του ή μη. Να προλογίσει ένα βιβλίο.

Εργάστηκε σε όλη του την ζωή σαν υπάλληλος στον ΟΛΠ, έγραφε προλόγους και επιμελούνταν βιβλία επ’ αμοιβή και την ίδια στιγμή δεν είχε δικό του σπίτι. Ανέδειξε αρκετούς συγγραφείς του Πειραιά και το έργο τους μιλώντας για αυτό και υποστηρίζοντάς το και από την άλλη, δεν θέλησε να διασώσει ή να συγκεντρώσει σε έναν χώρο τον τεράστιο πλούτο των πειραϊκών εκδόσεων που διέθετε. Εκατοντάδες βιβλία πειραιωτών συγγραφέων του προηγούμενου αιώνα «χάθηκαν» από αδιαφορία ή αμέλεια για να είμαστε δίκαιοι από τις προηγούμενες ηγετικές γενιές των πειραιωτών δημιουργών. Οι παλαιότεροι συγγραφείς του μεγάλου λιμανιού, δεν ενδιαφέρθηκαν να διασώσουν το σκόρπιο και διάσπαρτο αρχείο δημοσιευμάτων του Πειραιά, να συγκεντρώσουν -πέρα από την Δημοτική Βιβλιοθήκη- τα βιβλία των δημιουργών της πόλης, τα περιοδικά της πόλης, τα έντυπα της πόλης, τα σώματα των τοπικών εφημερίδων. Του το ανέφερα πολλές φορές αυτό, το έγραψα και διαφωνούσαμε πάνω σε αυτό το ζήτημα. Μου αντίτεινε ότι δεν έβρισκε συνεχιστές, ή ότι οι σύγχρονοί του δημιουργοί ήσαν αδιάφοροι για τέτοια ζητήματα.

Ο Γιάννης Χατζημανωλάκης ήταν ένας εμπνευσμένος συγγραφέας. Ένας δημοσιογράφος παλιάς κοπής, των παλαιών ένδοξων στιγμών της ελληνικής δημοσιογραφίας και παράδοσης. Των ανθρώπων που πίστευαν ότι ακόμα και η λογοτεχνία προέρχονταν από τον χώρο της δημοσιογραφίας, γι’ αυτό τα κείμενά του διαθέτουν τέτοια διαύγεια, σαφήνεια, σύγχρονη καλλιέπεια, υπευθυνότητα. Διέθετε γνώσεις, εμπειρία, ταλέντο γραφής, ευχέρεια λόγου και ανάλυσης, ευχάριστο ύφος, κατανοητό, εύληπτο, ελκυστικό αλλά και σοβαρό. Η σύγχρονή του επικαιρότητα συνδυαζόταν με την ιστορία με μεγάλη ευκολία και άνεση. Είχε το χάρισμα μιας φυσικότητας λόγου και γραφής πράγμα που του έδινε την δυνατότητα να μεταφέρει μέσα στα κείμενά του το καίριο και το ουσιαστικό.

Ο ιστορικός Γιάννης Χατζημανωλάκης κατόρθωσε όσο κανένας άλλος σύγχρονός του επαγγελματίας ή μη γραφιάς, να κάνει γνωστή την ιστορική διαδρομή της πόλης, τα πρόσωπά της και τα κατά καιρούς κοινωνικά της στιγμιότυπα στο ευρύ κοινό. Ο Πειραιάς έμαθε την ιστορία του από τα βιβλία του Χατζημανωλάκη. Κατέβασε, θα γράφαμε, την ιστορική γνώση με το δημοσιογραφικό του ταλέντο στη βάση, την έβγαλε από τα σπουδαστήρια των ειδικών, από τα σκονισμένα ράφια των βιβλιοθηκών. Την έκανε κτήμα κάθε Πειραιώτη. Αυτό το γεγονός, είναι μια αλήθεια που δεν μπορεί κανείς να του την αμφισβητήσει όσες ενστάσεις και αν έχει για συγκεκριμένες πρακτικές τους και συγγραφικές του μεροληψίες ή αγκυλώσεις.

Ο Πειραιάς γνώρισε την Ιστορία του μέσω του Γιάννη Χατζημανωλάκη. Και αυτό του το οφείλουμε με θάρρος και παρρησία να του το αναγνωρίσουμε. Είναι ο τελευταίος και πλέον αυθεντικός ιστορικός της Πόλης. Είναι ο Πειραιολάτρης που κατόρθωσε να διατηρήσει ζωντανές τις μνήμες ανθρώπων και στιγμών. Οι καταγραφές του των γεγονότων, των απωλειών και ορισμένων έστω από τα έργα γνωστών Πειραιωτών συγγραφέων είναι πηγή για μελλοντικούς ερευνητές των συμβάντων των ημερών μας. Τα στοιχεία που παραθέτει και καταγράφει είναι έγκυρα και υπεύθυνα, ακριβή και τεκμηριωμένα. Καμιά αυθαιρεσία δεν διακρίνουμε στις δημοσιεύσεις του, επαναλήψεις ναι, αλλά τεκμηριωμένες και ορθές πληροφορίες και κρίσεις. Είτε αυτές αφορούν πρόσωπα δημόσια της πόλης, είτε δημάρχους, είτε λογοτέχνες, είτε απλούς πολίτες που συνεισέφεραν με τον τρόπο τους στα κοινά της πόλης.

Ο ίδιος ήταν μια ζωντανή μνήμη της διαδρομής της πόλης, που δυστυχώς δεν την προσέφερνε με ευκολία στους άλλους. Ήταν αυτήκοος μάρτυρας και γνωστός ή φίλος με όλα σχεδόν τα πρόσωπα στα οποία αναφέρεται. Δυστυχώς δεν θέλησε να αφήσει συνεχιστές του και να μοιραστεί τα παλαιότερα «μυστικά» της ιστορίας της πόλης. Αυτό ήταν το λάθος του. Ένας καταξιωμένος και αναγνωρισμένος ιστορικός που δεν μοιράστηκε τα πολύτιμα κληροδοτήματα με άλλους. Παρόλη όμως την προσωπική του αυτή στάση, άφησε πίσω του ένα τεράστιο έργο πληροφοριών, στοιχείων και δεδομένων μέσω των δημοσιευμάτων του που αποτελούν μια πολύτιμη παρακαταθήκη για την πόλη μας. Ξαναζωγράφισε την εικόνα του προσώπου της πόλης με την εργατικότητά του, την μεγάλη του εμπειρία και μνήμη. Φώτισε ένα «μεταχειρισμένο» παλαιό υλικό και το έκανε γνωστό και αγαπητό σε όλους τους σύγχρονους Πειραιώτες. Λουστράρισε θα γράφαμε αν δεν είναι τολμηρό την ιστορία της πόλης και της ζωής της τα τελευταία πενήντα σχεδόν χρόνια. Διηγήθηκε την ιστορία της σαν ένας παππούς που πεισματικά κρατά τα μυστικά των γνώσεών του, θέλοντας έτσι να διατηρήσει άσβεστη την αγάπη των άλλων για το πρόσωπό του και τα χρόνια που πέρασαν από πάνω του και τον σημάδεψαν. Μας υπενθύμισε με δημοσιογραφική ευσυνειδησία το πώς οφείλουμε να μιλάμε στον απλό αναγνώστη, στον απλό καθημερινό μεροκαματιάρη για τα πιο σπουδαία πράγματα.

Ο Γιάννης Χατζημανωλάκης υπήρξε μάλλον ο ευτυχέστερος και μακροβιότερος όχι μόνο πρόεδρος του παλαιού σωματείου της πόλης μας αλλά και των ιστορικών του Πειραιά. Βραβεύθηκε, αναγνωρίστηκε και κατόρθωσε να δει τον μύθο του να συνεχίζεται και μετά την αποχώρησή του από τα κοινά. Σπάνια τύχη για τα πειραϊκά πράγματα και πρόσωπα.

Γιώργος Χρ. Μπαλούρδος

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *