Γύφτος με μαϊμού, αρκούδα ή καμήλα

Η άφιξη του γύφτου με την μαϊμού, την αρκούδα ή ακόμα και την καμήλα, γινόταν γνωστή στη γειτονιά από μακριά, καθώς ακουγόταν το ντέφι που χτυπούσε καθ’ οδόν και έκανε όλα τα πιτσιρίκια αλλά και μεγάλους να μαζευτούν τριγύρω του, προσμένοντας το θέαμα.

Η μαϊμού, δεμένη από λεπτή αλυσίδα γύρω από το λαιμό της, έκανε σάλτους, χοροπηδούσε και μιμούταν ανθρώπινες κινήσεις υπακούοντας στα παραγγέλματα του αφεντικού της: «πώς χτενίζεται η Βουγιουκλάκη;», «πώς η γριά φοράει το καπέλο της;». Κάθε της κίνηση προξενούσε τα χάχανα του φιλοθεάμονος κοινού αλλά και τον θαυμασμό του με τα καμώματα αυτού του αεικίνητου και σκανταλιάρικου ζώου με το πανέξυπνο μουτράκι.

Αντίθετα, η αρκούδα, με το βαρύ βήμα και τον χαλκά στη μύτη, προκαλούσε θαυμασμό ανάκατο με φόβο, ειδικά όταν ο γύφτος της ζητούσε να σηκωθεί στα δύο της ποδάρια και ξεπερνούσε τα δύο μέτρα στο ύψος. Παρότι μικροί, νιώθαμε τότε οίκτο για τον εξευτελισμό αυτού του τεράστιου ζώου που έβαζαν να συμπεριφέρεται σαν μεγάλη και δυσκίνητη μαϊμού. Ούτε καν υποπτευόμασταν τον οδυνηρό τρόπο εκπαίδευσή της: την έπιαναν μικρή και την έβαζαν επάνω σε ταψί με φωτιά από κάτω, ώστε να αναγκάζεται να σηκώνει εναλλάξ τα πόδια της, που καίγονταν. Από εκεί βγήκε και η παροιμιώδης απειλή «θα σε χορέψω στο ταψί».

Στο τέλος της παράστασης ο γύφτος μάζευε τα κέρματα στο ντέφι, ή έβαζε την μαϊμού να τα μαζεύει και τραβούσε για την πάρα κάτω γειτονιά.

Πολλά χρόνια αργότερα βρέθηκα στις εγκαταστάσεις του καταφύγιου αρκούδας «Αρκτούρος», κοντά στο Νυμφαίο, όπου συλλέγονται σε κακή κατάσταση οι αρκούδες των γύφτων και μένουν σε προστατευμένο φυσικό περιβάλλον μέχρι το τέλος της ζωής τους. Στο μικρό εκθετήριο είδα σιδερένιους χαλκάδες που τους αφαίρεσαν από την μύτη, βάζοντας τέλος στο μαρτύριό τους.

Άρης Γαβριηλίδης

(Απόσπασμα από το βιβλίο του “Νοσταλγώντας την δεκαετία του ’50-Η ζωή σε μαι συνοικία του Πειραιά“