«ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΗ ΔΙΑΝΟΗΣΗ;»
Ανοικτή επιστολή στους Ακαδημαϊκούς και Πρυτάνεις
Των Ελληνικών Πανεπιστημίων
Ήταν 12 Οκτωβρίου 1936, στην Ισπανία, όταν ο πιστός στη δικτατορία του Φράνκο στρατηγός Μιγιάν Αστράυ και ιδρυτής της Ισπανικής Λεγεώνας φώναζε παθιασμένα «Θάνατος στη διανόηση. Ζήτω ο Θάνατος» μπροστά στον Ακαδημαϊκό και πρύτανη του Πανεπιστήμιου της Σαλαμάνκα, Μιγκέλ ντε Ουναμούνο. Αυτή θα είναι λοιπόν η ρήση που θα χαρακτηρίζει επικριτικά τους ανθρώπους των γραμμάτων και των επιστημών σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς;
Κι αν κανείς δεν βγήκε να το φωνάξει με πάθος όπως ο Μιγιάν Αστράυ, κάθε φορά που ο κάθε Ακαδημαϊκός δεν αντιδρά και σιωπά μπροστά σε πολιτειακά και κοινωνικά σοβαρά ζητήματα είναι συνένοχος. Η απραξία των ανθρώπων αυτών είναι ένας άηχος αλαλαγμός, πιο επικίνδυνος ακόμα και από εκείνον που το φωνάζει δημόσια, δυνατά. Όταν ανέχεσαι την λογοκρισία και τον έλεγχο του τύπου και της τέχνης από το πολιτειακό καθεστώς, όταν δέχεσαι ή ζητάς από ένα κράτος με “ελαττωματική” δημοκρατία την ωμή και σκληρή επέμβαση της αστυνομίας στους χώρους των πανεπιστημίου, ενώ εσύ ευθύνεσαι για αυτό το χάλι, καθώς δεν έκανες σωστά τη δουλειά σου και δεν ενήργησες όσο ήταν ακόμα νωρίς, όταν δεν σέβεσαι και δεν συμμερίζεσαι την κοινωνία της οποίας είσαι μέλος και καθοδηγητής από την θέση που κατέχεις, όταν δέχεσαι να σιωπήσεις με εντολή εκείνων που σε προώθησαν και σε τοποθέτησαν στη θέση που κατέχεις, τότε ακόμα και αν δεν το φωνάζεις, το δείχνεις. Ο Βολτέρος είχε πει «Για να μάθεις ποιος έχει έλεγχο πάνω σου, παρατήρησε σε ποιον δεν σου επιτρέπεται να ασκήσεις κριτική». Έτσι γίνεται φανερό, κυρίες και κύριοι, πού οφείλεται η σιωπή σας. (Το αυτό ισχύει για άλλους κλάδους, οι οποίοι είναι πλέον εντεταλμένοι…).
Οι άνθρωποι των γραμμάτων και των επιστημών φρόντιζαν ανέκαθεν να κρατάνε ένα κερί αναμμένο μέσα σε τόσο σκοτάδι, ενώ άλλες φορές πάλι φρόντιζαν με θυσία να το ανάψουν. Σε όλες τις κοινωνικές επαναστάσεις οι άνθρωποι αυτοί ήσαν πάντα παρόντες. Αφύπνιζαν άλλοτε φωναχτά και άλλοτε ψιθυριστά. Ο στείρος ακαδημαϊσμός που έχει καλλιεργηθεί στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι ένας δρόμος που οδηγεί σε αδιέξοδο για την διανόηση σε τούτη τη χώρα. Κι` αν υπάρχει, δεν καλλιεργείται, άρα είναι επόμενο να εκλείψει. Και μια χώρα χωρίς διανόηση, είναι «τυφλός» που βαδίζει στο «σκοτάδι». Η διανόηση και οι άνθρωποι του πνεύματος και των επιστημών είναι ένα λίκνο που φεγγίζει, και τραβά την προσοχή όλων όσων πλανεύονται τριγύρω του, καθώς τους καλεί και τους προσανατολίζει προς το φως – έτσι έγινε μέσα στο ζοφερό μεσαίωνα και το σκοταδισμό που επίβαλε η ρωμαιοκαθολική εκκλησία, έτσι έγινε και στη σκοτεινή περίοδο της τουρκοκρατίας.
Και αν ισχυριστείτε ότι αγρυπνείτε, ότι αφυπνίζετε, ότι δημιουργείτε τις κατάλληλες συνθήκες ως οφείλετε, σας καλώ λοιπόν να δείξετε το έργο σας. Ένα έργο που να φτάνει στα αυτιά του κόσμου, να έχει πρακτικό αντίκτυπο, ή να είναι έστω συμβολικό. Οι έρευνες, τα επιστημονικά άρθρα, τα βιβλία, οι βραβεύσεις, οι ψίθυροι και τα πείσματα μέσα στους τοίχους των κτηρίων δεν θεωρούνται κοινωνικό έργο, ούτε έχουν άμεσο αντίκτυπο σε μία τρέχουσα κατάσταση. Θα πείτε: “μας φιμώνουν”! Όποιοι θέλουν και διαθέτουν τόσο μεγάλη δύναμη βρίσκουν τον τρόπο να ακουστούν. Μεγάλη δύναμη σημαίνει μεγάλη ευθύνη. Σας καλώ λοιπόν να αναλάβετε τις ευθύνες σας, άμεσα, και να χρησιμοποιήσετε κάθε μέσον.
Ο κόσμος των τεχνών ξυπνάει, σκιρτάει και ανασαίνει ακόμα επανερχόμενος από ένα βαθύ κώμα. Τούτο περιμένουμε κι` από εσάς. Σε χαλεπούς καιρούς που το «σκοτάδι» κυριαρχεί, η διαφθορά υπονομεύει και περιπαίζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και η σκοπιμότητα τερματίζει τα περιθώρια της κοινωνικής ανοχής, οι άνθρωποι που αντιπροσωπεύουν τις τέχνες, τα γράμματα και τις επιστήμες έχουν χρέος να σταθούν πυλώνες και ισχυρά θεμέλια που θα κρατήσουν στέρεο το κοινωνικό οικοδόμημα, αποτρέποντας την κατεδάφισή του σε περίπτωση που θα ήταν υγιές για το μέλλον του, αλλιώς, να γενούν δυναμίτης που θα κατεδαφίσει το οικοδόμημα αυτό, καθώς θα παρασύρει το σάπιο κομμάτι του στη «χωματερή», εκεί – που του αξίζει. Πάνω εκεί οι ίδιοι άνθρωποι μπορούν να ξαναχτίσουν την ελληνική κοινωνία. Ό,τι δε λύνεται κόβεται, και όποιο οικοδόμημα είναι επικίνδυνο να καταρρεύσει πάνω στο κεφάλι μας το κατεδαφίζουμε εγκαίρως, για να χτίσουμε στην θέση του κάτι στέρεο, μοντέρνο, κλασσικό ή παραδοσιακό.
Ας μην ξεχνάμε ότι ο χρόνος είναι σαν το νερό. Χρόνος σημαίνει εξέλιξη. Ο χρόνος ρέει ανεμπόδιστος, όπως το νερό, το οποίο πάντα βρίσκει διέξοδο. Ο ρόλος του καθενός είναι να διαμορφώνει την πορεία του. Κανείς δε μπορεί να σταματήσει τη ροή του, και όποιος το επιχειρήσει θα βρεθεί αντιμέτωπος με πολύ σκληρό τρόπο απέναντί του.
Ουαί υμίν! Ουαί… !
Γκάνος Ιωάννης
Μουσικός